نادر علیدادی سلیمانی باستان‌شناس و رئیس اداره ثبت آثار میراث‌فرهنگی کرمان به بهانه روز جهانی مسجد در یادداشتی نوشت: نیایش و پرستش همراه و همزاد همیشگی بشر بوده است، بشر همواره به خالق و آفریننده خود توجه داشته است و او را مورد ستایش قرار داده است.
از کهن‌ترین ابنیه که در قالب معابد در دوره نوسنگی سراغ داریم تا توسعه و گسترش آنها در ادوار مس سنگ و با پیدایش شهرنشینی، همواره معابد از مهم‌ترین ابنیه در اندام یک شهر و یا آبادی به شمار می‌رفته است، زیگورات‌ها، محرابه‌ها تا نیایشگاه‌ها و زیارتگاه‌های واقع در دل اشکفت‌ها و یا قله کوه‌ها حتی با سنگ چینی محدود همه و همه نشان و نشانه پرستش، ایمان و اعتقادی عمیق به خالق و آفریدگار هستی بوده است، اما چه بسا که شکل و قالب آن یکی نبوده و یا به زبانی دیگر برآمده و آن کلمه واحد که در همه جا یکی بوده، « خدا » است.
در سال ۶۲۲ میلادی و با آغاز ظهور اسلام پیامبر اسلام (ص ) در جوار خانه خود اقدام به برپایی مسجدی کردند که اولین مسجد در آیین اسلام شناخته می‌شود، با گسترش اسلام در سرزمین‌های مجاور و در تداوم آن ممالک دور دست، مساجد بسیاری برپا شد و مسجد الگویی برای عالی ترین سازه های معماری بعد از خود شد ، استاد پیرنیا در مقام مقایسه مسجد با سایر ابنیه می نویسد: «مسجد بر دیگر نیایشگاه‌ها همان برتری را داشته که اسلام بر دیگر کیش‌ها دارد.»
مساجد با این نیت ساخته می‌شد که پایدار باشد و باقی بماند در حالی که ابنیه باشکوه بسیاری با تزیینات بسیار از کاخ ها و کوشک ها ساخته شد که ساختار پایداری نداشته و باقی نمانده است، از کهن‌ترین مساجد ایرانی صدر اسلام که برپا است، مسجد تاریخی دامغان و مسجد فهرج در استان یزد یاد شده است. کاوش‌های باستان‌شناسی سده اخیر در بخش‌های مختلف ایران منجر به کشف مساجد سده‌های نخست اسلامی نیز شده است، که مسجدی در شهر شوش از قدیمی‌ترین این نمونه ها به شمار می‌رود.
سرزمین دیرپای کرمان با پیشینه غنی در بناهای مذهبی که می‌توان به معبد دوره نوسنگی در گاوکشی اسفندقه جیرفت، معبد عصر مفرغ کنارصندل جیرفت و بناهایی چون چهارطاقی و یا زیارتگاه‌های پیش از اسلام و دارایی‌های فراوان از ابنیه و آثار تاریخی اشاره کرد، گنجینه‌ای است بی‌مثال که بخشی از این گنجینه سلسله مساجدی است از اولین‌ها تا سده های متاخر، کهن‌ترین مسجد در نتیجه کاوش‌های باستان‌شناسی شهر قدیم جیرفت به دست آمده، مسجدی با صحن، شبستان، رواق پیرامون صحن، محراب زیبای گچ بری شده ، مناره‌ای منفرد و وضوخانه که در سده چهارم هجری قمری بنا نهاده شده است.
وجود سنگ یادبود بنای مسجد دیگری در بخش‌های میان‌کوهی شمال شهرستان رابر در روستای آبدَر در سده پنجم هجری قمری، بنای مسجد ملک با محراب‌های زیبای گچ‌بری شده و چهار ایوان رفیع آن نیز در سده پنجم هجری قمری توسط ملک توران‌شاه سلجوقی بنا نهاده شده است و مسجدی در درون حصار ارگ بم از اولین مساجد سده‌های نخست دوران اسلامی است.
بنای مسجد با اعتقاد عمیق به اثری ماندگار و در عین حال باشکوه در گستره استان کرمان در سده هشتم هجری به شاهکار هنر و معماری ایرانی درعصر آل‌مظفر در بنای مسجد جامع مظفری کرمان تجلی می‌یابد و می‌توان آن را گنجینه‌ای از چند سده شاهکار هنر و معماری دانست.
هنری که اسپر رفیع ایوانها تا پیشانی طاق‌ها را با قطعات کاشی آمیخته با ذوق و هنر ایرانی ممزوج کرده است، هنری ریشه‌دار که تداوم یافته و دو سده بعد در مسجد کوچکی در زاویه میدان گنجعلی‌خان کرمان با خلاقیت هنری در فضای کوچک معماری به بروز دوباره رسیده و خلاقیت هنری را به حد اعلای آن رسانده است.
در دوره قاجاریه با تکیه برهنر و معماری غنی ایرانی مسجد جامع مظفری توسعه یافته و با مسجد چهلستون در مجموعه حاج آقا علی شهر کرمان، به بلوغ دیگری می‌رسد.
مسجد معروف به مسجد پا کُتنگ، مساجد کوچک معروف به وکیل در بافت بازار کرمان به حیات پربار خویش ادامه داده است تا همچنان هنر و معماری ایرانی در عصر آشفتگی معماری همچنان در قامت مساجد تداوم یابد.
انتهای پیام/
نظر شما